Ezinezko negoziazioa
Canovas eta euskal foruzaletasuna 1876an
Luis Castells, Arturo Cajal
1875ean Borboiak berrezarri eta karlistaldia amaitu ondoren, Canovas del Castillok uste zuen euskal probintziek Estatuarekin zituzten harreman bereziei heltzeko unea zela. Haiek egoera bat bizi zuten, eta egoera horren ondorioz, fiskoan laguntzetik eta soldadutza egitetik salbuetsita zeuden, eta egoera berezi hori beren foru-araubidean babesten zuten. Canovasek 1876ko uztaileko Legea bultzatu zuen gauzen egoera hori aldatzeko helburuarekin. Lege horrek erreakzio gogorra eragin zuen Euskal Autonomia Erkidegoan, eta tentsio-uneak bizi izan ziren, zenbait sektoreren artean sortutako gaitzespenaren ondorioz, foru-erakundeak buru zirela. Nolanahi ere, Canovasen ekimenen aurrean, Euskal Herrian ez zen aho bateko jarrerarik izan, eta, oro har, bi sektore mugatu ziren: bata, exekutiboarekin negoziatzearen aldekoagoa, eta bestea, aukera horri itxiagoa. Artikuluaren helburua 1876-1877 urteetan zehar izan zen egoera zirraragarriari heltzea da, eta Euskal Herriaren ondorengo historia markatu duten gertakari batzuk aztertzea.