Karlismoa 36ko gerran
Ia-estatu nazional-korporatibo eta foral baten eraketa eremu euskal-nafarrean
Javier Ugarte Tellería
36ko gerran Espainia errepublikarreko hainbat eremutan benetako botere paraestatal autonomoak agertu zirela esan ohi izan da (bereziki Euskal Herrian, non, José Luis de la Granjaren arabera, Euzkadi literalki jaio zen). Matxinatutako eremuan, ordea, armadak ezarritako diziplina militarrak botere guztia Salamancan biltzea ahalbidetu zuela esan izan da. Karlismoarentzat eta eremu euskal-nafarrarentzat egiaztatzen denez, azken baieztapen hori ez dator bat gertakarien errealitatearekin: benetako botere ia estatala izan zen eremu horretan, Salamancako jarraibideekiko autonomoa neurri handi batean (forala), erregimen ultranazionalista eta korporatiboko berezko proiektuarekin, eta botere nabarmena. Beraz, Euzkadi (de la Granja) errepublikarra Euskal-Nafar Herrian jaio bazen, Covadonga nazional-korporatiboa jaio zen. Espainian proiektu nabarmen faxistak daudenez (generic fascism, Griffin), eta Espainiako XX. mendeari buruzko monografia berritzaile ugari daudenez, Espainiako mende horretako historiaren sintesia berriro deskribatu behar da, Europa mailan.